Meer aandacht voor het handschrift en ‘ouderwets’ schrijven en lezen vanaf papier
Op scholen zie je het steeds vaker: leerlingen werken in de klas aan opdrachten op hun tablet of laptop. Logisch, de mogelijkheden zijn daar en techniek staat voor niets. Papieren en digitale middelen hoeven elkaar ook zeker niet uit te sluiten, integendeel! Toch zit er een keerzijde aan digitalisering in het klaslokaal. Leerkrachten zien dat bij kinderen de fijne motoriek achteruit gaat en handschriften steeds minder leesbaar zijn. En dat heeft weer andere, nadelige gevolgen. Zonde want lezen en schrijven vanaf papier is goed voor de ontwikkeling van het kind.
Erik Scherder: Schrijfblok terug in het lokaal
Met de digitalisering wordt wel eens gedacht dat schrijven met pen en papier niet meer zo belangrijk is. Het tegendeel is waar. Schrijven met pen en papier biedt namelijk vele andere belangrijke voordelen. Hoogleraar Neuropsychologie Erik Scherder pleit daarom al jaren ervoor dat het schrijfblok gewoon weer terugkomt in het lokaal. En niet alleen in het basisonderwijs; maar tot in de
universiteitslokalen.
Hersenen aan het werk
Erik Scherder: ”Bij schrijven met de hand zet je echt je hersenen aan het werk. Er worden én meer delen van de hersenen gebruikt én die hersendelen worden met elkaar verbonden, veel meer dan bij typen. Je moet zonder autocorrectie toch echt zelf gaan nadenken hoe je een woord schrijft. Ook de spaties maak je zelf, dus hoeveel ruimte houd je tussen woorden? Die inspanning zorgt dat je meer met de stof bezig bent en dat zet aan tot nadenken. Dat heeft effect. Schrijven met de hand draagt bewezen bij aan de breinontwikkeling van het kind.”
OESO: Beter tekstbegrip en meer leesplezier
Lezen vanaf papier biedt eveneens voordelen. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) deed via een uitgebreide leestest onder leerlingen hier onderzoek naar. Uit de gepubliceerde resultaten (juli 2022) blijkt dat leerlingen die voornamelijk papieren boeken lezen, beter tekstbegrip hebben dan leerlingen die vooral digitaal lezen; beide groepen scoren op leesniveau overigens beter dan diegenen die niet of nauwelijks lezen. Zeker dit laatste toont aan dat lezen via welke vorm dan ook ontwikkelingswinst oplevert.
Minder afleiding met papier
Hoe kan dat dan eigenlijk: wat maakt het verschil bij lezen en schrijven vanaf papier? Volgens onderwijspsycholoog Paul Kirschner (Kidsweek.nl, oktober 2022) maken de hersenen als het ware een plaatje van dat wat we op papier hebben gelezen en dat zorgt dat het beter wordt onthouden. Lezen en schrijven vanaf papier biedt de hersenen veel meer uitdaging en dat is belangrijk voor je hersenontwikkeling.”
’Bij schrijven met de hand zet je echt je hersenen aan het werk’
Louise Schrander: Goed handschrift, betere prestaties
Als leerlingen toetsen maken met pen en papier kost het leerkrachten iets meer tijd om na te kijken. Een investering in tijd om leerlingen écht vooruit te helpen, meent groep 8 leerkracht Louise Schrander. “Schrijvende leerlingen zijn kritischer en lezen beter wát ze opschrijven. Schrijven met pen en papier zorgt ervoor dat bijvoorbeeld spellingsregels en aantekeningen beter onthouden worden. Hetzelfde geldt voor rekenen: wie de tussenstappen van rekensommen uitschrijft, ziet ineens het grotere plaatje.” Schrijven met de hand helpt zodoende leerlingen in hun leerproces; vóóral als het schrijven hen makkelijk afgaat. Kennisrotonde.nl, een kennisloket voor de onderwijssector, verwijst in een notitie (januari 2022) naar diverse studies die een verband leggen tussen een goed hand schrift en betere prestaties in rekenen en taal. Als schrijven minder moeite kost, blijft er meer ruimte in het hoofd over voor de inhoud en dus het leren.
Van basisschool tot collegebank
Voor Erik Scherder is er geen twijfel mogelijk: “Wat mij betreft verdwijnen de laptops en tablets uit het lokaal en komen de schrijfblokken weer terug en dat helemaal tot in de collegebanken”, aldus Erik Scherder.
Dit artikel verscheen in onze special Duurzaamheid Papier & Karton dat in de maand oktober in huis-aan-huisbladen door heel Nederland is opgenomen. Werk je als organisatie ook met papier en karton en wil met behulp van wetenswaardigheden en feiten bijdragen aan bewustwording over papier en karton? Overweeg dan eens een partnership met stichting Informatiecentrum Papier & Karton.
