De geschiedenis van papier

Het woord papier stamt af van de plant papyrus, dat duizenden jaren geleden als informatiedrager werd gebruikt door de Babyloniërs, daarna door de Egyptenaren en vervolgens door Grieken en Romeinen. Door op verbonden stengels en bladeren van de papyrusplant druk uit te oefenen ontstond een blad waarop informatie kon worden getekend. 

China geldt als het land waar papier zoals wij dat kennen werd uitgevonden. In het jaar 105 maakte T’sai Lun papier door vezels van bamboeriet, de bast van de moerbeiboom en zijde-afval tot een vezelbrij te kloppen. Die brij werd sterk verdund met water en na het drogen ontstond er papier. Dit stevige papier verdrong al snel papyrus en perkament als informatiedrager. 

Rond het jaar 750 namen de Arabieren de kennis van het maken van papier over van Chinese krijgsgevangenen. Via Noord-Afrika en Spanje kwam het productieproces van papier van natuurlijke vezels naar Noord-Europa. In Europa werd het eerste papier gemaakt in 1144 in Xativa (bij Valencia) in Spanje.  

Nederlandse papiergeschiedenis 

Nederlandse molen

De geschiedenis van de productie van papier in Nederland kwam eind 16e eeuw op gang, met name op de Veluwe en in de Zaanstreek.

In 1428 in Gennep gaat de eerste papiermolen in werking. Echter, Gennep hoorde in die tijd tot Duits grondgebied en kwam pas in 1815 bij Nederland. Dat betekent dat officieel de eerste papiermolen in Nederland dateert uit 1586 en aan Zwijndrecht (bij Dordrecht) mag worden toegekend. Hans van Aelst en Jean Lupaert bouwden deze. Daarna volgde in 1598 De Bock in Renkum, waar voornamelijk verpakkingspapier werd gemaakt. Op de Veluwe steeg het aantal watermolens waarin boeren papier schepten tot 150 en in de Zaanstreek verrezen in de 18eeeuw zo’n veertig windmolens. In Nederland vervaardigd papier was van hoge kwaliteit en internationaal geliefd.

Het oude ambacht van papier maken kan nog worden beleefd bij papiermolen De Schoolmeester te Westzaan, de enige overgebleven windmolen ter wereld die nog regelmatig papier maakt. In het Nederlands Openluchtmuseum bevindt zich een watermolen die actief papier die actief demonstreert hoe 17e eeuws papier werd gemaakt. In Loenen (De Middelste Molen) is een oude papierfabriek actief, die op waterkracht en met een stoommachine werkt. 

Grondstoffen voor papier door de jaren heen 

De grondstof voor papier bestond tot en met de 19e eeuw vooral uit lompen (oude kleren) waar de katoenvezels van werden gebruikt. Aan het begin van de twintigste eeuw telde Nederland ruim twintig papierfabrieken, die op vijftig machines steeds meer papier vervaardigden. Lompen hadden plaats gemaakt voor houtslijpsel en cellulose. Ook startte de inzameling van papier als grondstof voor nieuw papier. 

Ontwikkeling papiermachines 

De eerste papiermachine die vergelijkbaar is met de huidige machines, werd in 1798 ontworpen door de Franse ingenieur Nicolas Louis Robert. De Engelse machinefabriek Donkin ontwikkelde het ontwerp verder met de gebroeders Henry en Sealy Fourdrinier. In 1806 maakten zij een langzeef papiermachine die nog steeds als voorbeeld dient voor moderne machines. In 1809 ontwikkelde de Engelsman John Dickinson een vergelijkbare papiermachine met een rondzeef.  

Geschiedenis karton 

In het midden van de negentiende eeuw werd een techniek uitgevonden om papieren vellen om te vormen tot een sterk, licht buigzaam materiaal, karton. Op 1 november 1871 vroeg A.L. Jones te New York een octrooi aan op geribbeld papier voor verpakkingsdoeleinden. Golfkarton was geboren. In 1873 vervaardigt Jones zijn eerste doos uit golfkarton. In 1890 wordt de eerste voorgesneden en in elkaar te vouwen kartonnen doos uitgevonden. Echter, er zijn ook geluiden die opgaan dat Robert Gair in Brooklyn rond die tijd de eerste kartonnen dozen produceerde.

Papierindustrie in de 21e eeuw 

De huidige Nederlandse papierindustrie is nog steeds voor een groot deel gesitueerd op de Veluwe. Deze Nederlandse fabrieken zetten grote stappen om zo duurzaam mogelijk te produceren. Zo is oud papier de belangrijkste grondstof voor de productie van papier en karton en wordt zoveel mogelijk ingezet op hergebruik van grondstoffen en vrijgekomen energie.  

Onze artikelen

European pulp & paper industry – key statistics 2021

CEPI heeft de jaarcijfers van de pulp- en papierindustrie over 2021 gepubliceerd.

19 juli, 2022

Kettingbrief

Packaging specialist: ‘Klanten eisen meer en meer dat we van papier en karton gebruikmaken’

Elke maand komt iemand uit de sector aan het woord die in een kettingbrief vertelt over zijn of haar werk. Deze maand Keter.

7 juni, 2022

BHV-doos van karton

Zo kan het ook: een BHV-doos van karton, geïntroduceerd door deBesteEHBOdoos.

31 maart, 2022

Logo Papier & Karton diapositief PNG