Alternatieve vezels
Voor de productie van papier en karton worden steeds vaker alternatieve vezels ingezet. Van origine is de natuurlijke en hernieuwbare houtvezel uit gecertificeerde bossen de grondstof. Oud papier – met veelal dezelfde houtvezel als oorsprong – kan keer op keer worden gerecycled en is zelfs de voornaamste grondstof voor nieuw papier en karton. En omdat we richting een duurzame, circulaire economie steeds efficiënter met onze grondstoffen omgaan, worden steeds vaker de vezels van reststromen ingezet. Zo ontstaan nieuwe papiersoorten van plantresten, zoals landbouwafval, bermgras, olifantsgras, suikerbieten, tulpen of bijvoorbeeld oude jeans.
Van afvalstroom naar reststroom
Reststromen waren eerst afvalstromen. Zodra je zo’n reststroom inzet als grondstof kun je het uiteraard geen afval meer noemen. Denk aan voedselgewassen als tarwe, rijst, rogge en tomaten. De stengels en bladeren vormen 80% van het plantgewicht en zijn niet eetbaar. Als dit restant een nieuwe functie krijgt, in dit geval als vezel voor papier, dan spreken we niet meer van afval, maar van een (agrarische) reststroom of nog specifieker: een secundaire grondstof.
Oud papier
In papier en karton bepaalt de grondstof in belangrijke mate de grootte van de ecologische voetafdruk. Producten gemaakt van secundaire grondstoffen zijn milieuvriendelijker dan papier van verse houtvezel. Dat heeft ermee te maken dat je oud papier alleen nog hoeft schoon te wassen: nietjes, paperclips, vensters, lijm en inkt verwijderen. Het proces van bomen oogsten en het maken van houtvezel voor papier, inclusief het transport dat erbij komt kijken, is energie-intensiever dan het wasproces van oud papier. In Nederland maken we onder andere wc-papier en (golfkartonnen) verpakkingen van oud papier.
Landbouwafval
Plantresten zoals stengels en bladeren die overblijven na de oogst van tarwe, rogge, gerst, rijst, suikerriet, et cetera noemen we landbouwafval. Deze agrarische reststroom vormt een uitstekende secundaire grondstof voor papier en karton. PaperWise is een papiersoort dat uit 100% landbouwafval bestaat en wordt geproduceerd in India en Zuid-Amerika. Uit de plantresten wordt cellulose* gehaald en zo krijg je verse schone pulp die vergelijkbaar is met pulp uit bomen voor papier. De winst zit in het feit dat landbouwafval als secundaire grondstof een veel lagere milieu-impact heeft (47% lager dan papier van bomen en 29% lager dan recycled papier) én dat deze reststroom een waardevolle grondstof wordt en daarmee extra inkomsten voor boeren in ontwikkelingslanden creëert.
Meer informatie over papier van landbouwafval vind je op de site van PaperWise.
Bermgras
Bermgras draagt bij aan biodiversiteit in het openbare landschap. Het gemaaide gras had tot voor kort geen waarde, totdat onderzoekers dit inzetten als grondstof voor papier en karton. Het voordeel: een regionale reststroom krijgt een functie en dit betekent minder transport én minder druk op grondstoffen die van verder komen. Omdat grasvezels geen cellulose zijn, is het niet mogelijk om papier volledig van bermgras te maken. Het gedroogde en vermaalde bermgras (5%) wordt daarom bij de papierpulp van verse houtvezel (25%) en oudpapiervezel (70%), gemengd.
Lees meer over papier met bermgras op de site van Waardewenders.
Olifantsgras
Olifantsgras, ook wel miscanthus, wordt lokaal en biologisch geteeld zonder bemesting, irrigatie of gebruik van bestrijdingsmiddelen. Doordat miscanthus een lokale grondstof is, zijn de transportbewegingen richting papierproducenten minimaal; zeker in vergelijking met verse vezel (cellulose) die fabrieken moeten importeren. Olifantsgras levert ten opzichte van houtvezel ook nog eens in kortere tijd meer vezel op. Dit alles maakt dat olifantsgras een kleinere voetafdruk heeft dan papier van verse vezel.
Olifantsgras wordt primair voor productiedoeleinden geteeld en is daarmee geen reststroom, zoals landbouwafval en bermgras bijvoorbeeld wel zijn.
Meer alternatieve vezels
Vrijwel alles met een plantaardige oorsprong kan in de productie van papier en karton worden bijgemengd. Grassen, planten, bollen, knollen en bomen, maar ook oude jeans of andere kleding (lompen), aangezien katoen ook van een plant afkomstig is. Zo verstuurden wij vanuit het informatiecentrum een schoolkrant gedrukt op tulpenpapier, zijn onze ansichtkaarten van landbouwafval (PaperWise) gemaakt, de visitekaartjes van olifantsgras en de folder Natuurlijk Papier & Karton is van 100% gerecycled papier gemaakt.
Papierproducenten, grafische ondernemingen, verpakkingsbedrijven en uitgeverijen zijn continu op zoek naar duurzame alternatieven om zowel het proces als het product steeds milieuvriendelijker te maken.